Of ik in een zwart gat gevallen ben na de publicatie van mijn boek? Ik krijg de vraag de laatste tijd vrij vaak. Het antwoord is: zeker niet. Er is juist rust over me gekomen. Dit boek moest en zou er komen, en zie daar: ik heb het geflikt.

De eerste paar weken na de boekpresentatie verkocht ik dagelijks boeken, nu een of twee per week. Inmiddels ben ik ervan doordrongen dat ik als selfpubber, ook wel indie-auteur genoemd, behoorlijk aan de bak moet om mijn boek te promoten. En dat in de bemoedigende wetenschap dat de selfpubber in zijn algemeenheid niet het beste imago heeft. Een auteur met uitgever heeft, al dan niet terecht, het stempel ‘dat zal wel goed zitten’. Ik moet het zonder dat keurmerk doen. Dus hoe overtuig ik een boekhandel ervan dat je mij gerust naast Griet Op de Beeck kunt neerleggen? Ja, ik durf groot te denken.

Nu heb ik het volgende plan. En ik deel het van tevoren met jullie want eenmaal openbaar aangekondigd betekent doorpakken. Dit ga ik doen: volgende week woensdagmiddag heeft mijn dochter een verjaardagsfeestje. Dus heb ik een paar uurtjes de handen vrij. In plaats van een berg wasgoed strijken of Netflixen, ga ik met mijn boek onder de arm naar twee boekhandels in Arnhem met de vraag of ze mijn boek in consignatie willen nemen. Consiewatzegje? Als ik het goed begrepen heb, werkt dat zo: ik lever zelf een bescheiden stapeltje boeken aan bij de boekhandel, en de boekhandel legt het op hun tafel voor de verkoop. Ze hoeven dus niet vooraf te investeren door zelf mijn boek in te kopen (zonder zeker te weten dat het verkoopt), en pas als mijn boek verkocht wordt verdienen zowel zij als ik eraan.

Als ik denk aan hoe ik die boekhandel binnenwandel krijg ik een droge keel en klamme handjes. Wat nou als ze zeggen: ‘We werken niet met indie-auteurs want de kwaliteit is meestal bedroevend.’ Of erger: ‘Titels met het woord dood erin verkopen minder goed.’ Dat schijnt echt zo te zijn. Zou die schattige foto van Koen op de cover niet juist een klantenmagneet zijn?

Ik heb nog een week om moed te verzamelen. Kortom, ik heb helemaal geen tijd om in een zwart gat te vallen.

Plaats van handeling: Doornroosje te Nijmegen. Wanneer: vorige week zaterdag. Artiest: Tamino. Wie? Tamino. Ja, google maar even. Wacht, ik help je: link naar YouTubefilmpje.

De rand van de bar drukt in mijn rug. In mijn rechterhand een frisse Hertog Jan, met mijn linkerarm leun ik lichtjes tegen mijn man. Het voorprogramma zingt niet onverdienstelijk (Audri uit België) maar we zijn toch vooral benieuwd naar Tamino. Audri verdwijnt met een zacht Vlaams ‘dankjulliewel’ en een verlegen zwaai van het podium en na een korte pauze verschijnt Tamino rustig ten tonele, vergezeld door twee muzikanten. Toetsen, slagwerk, gitaar, zang. Geen introductiepraatje, zijn muziek spreekt. Luid en duidelijk, in één rechte lijn mijn lijf in. Zowel mijn man als ik zijn direct onder de indruk en onder invloed van de stem van deze man.

Man? Jongen. Hij is 21 en ik kan er niets aan doen, maar ik bedenk me dat ik zijn moeder had kunnen zijn. Dat ik bijna jarig ben voedt deze gedachte vast. Op 7 mei word ik 45. Mijn moeder had op die leeftijd een dochter van 23, ik eentje van 6. Twee dagen na mijn verjaardag is het dit jaar tien jaar geleden dat Koen overleed. Ook daar denk ik aan, terwijl Tamino met zijn lage stem, die net zo moeiteloos de hoge tonen als de lage tonen pakt, over ons heen golft. Gaat het nu elke keer weer over dat dode broertje? Ja, zo werkt het namelijk in mijn hoofd sinds hij er niet meer is. Maar het verpest mijn concert geenszins. Tien jaar geleden. Toen was Tamino 11 en bouwde hij vermoedelijk nog boomhutten. Wat deed ik tien jaar geleden? Overleven. En nu? Ik heb het overleefd en geniet van een concert, een biertje.

Wat deed ik toen ik 21 was? Studeren en mijn spaarzame studiefinanciering inleveren op de Korenmarkt. Tamino bezingt op deze leeftijd het leven alsof hij de doorleefde ziel van een wijze heeft. Waar haalt hij het vandaan? Wat heeft hij meegemaakt dat ik geloof wat hij overbrengt?

Na afloop staan we in de rij voor de jassen en passeren we de artiest. Hij heeft plaats genomen achter een bescheiden balie, verkoopt en signeert zijn muziek en praat met fans. Ik loer naar zijn zwarte golvende haar en glimmende oorbel in het linkeroor. Nondeju, wat een knappe gozer is het. Oh ja, ik had zijn moeder kunnen zijn.

In juni gaan we op herhaling. Dan treedt Tamino op bij Down The Rabbit Hole. Nick Cave ook. Of wat dacht je van Queens of the Stone Age? Daar was mijn broertje behoorlijk fan van trouwens.

Zoals ik vorige week al schreef zijn de reacties op mijn boek erg positief. Vanuit verschillende invalshoeken en van verschillende mensen: man, vrouw, alle leeftijden, wel of geen lotgenoot, vrienden, bekenden, onbekenden, schrijfprofessionals en rouwdeskundigen.

Er zijn tot nu toe ook enkele reacties geweest van mensen die aangeven in mijn boek de boodschap terug te lezen dat ik tegen zelfdoding ben. Of zelfs tegen het recht op zelfbeschikking.

Daar moest ik even over nadenken. Maar niet heel lang want ik wist, voelde direct: ik ben niet tegen zelfdoding, ik ben voor suïcidepreventie. Dat lijkt op het eerste oog misschien hetzelfde, maar dat is het niet.

Ik ben ook voor het recht op zelfbeschikking. Hoe ingewikkeld discussies daarover ook kunnen zijn, zeker in geval van ondraaglijk en uitzichtloos psychisch lijden. Ook in mijn hoofd zijn voor- en tegenstanders soms fel met elkaar in debat. En ik heb ook niet de illusie dat iedereen te redden is. Of gered wil worden.

Maar ik denk wel dat (meer) openheid over suïcidale gedachten mensen kan helpen die gered kunnen (en willen) worden. Vaak wil iemand niet per se dood, maar wel van de ellende af. Een organisatie als 113 Suïcidepreventie werkt op die manier: zij maken gedachten over suïcide bespreekbaar en roepen in ieder geval niet tegen iemand met gedachten aan zelfdoding: ‘Dat mag je nooit doen!’ Zij zoeken juist aansluiting bij de hulpvrager en kijken of iemand andere oplossingen kan vinden voor zijn of haar problemen dan de dood. Zonder garantie.

Ben ik dan niet tegen zelfdoding? Nee. Of ja, toch wel. Hoewel? Dat dus. Het is geen eenvoudige vraag en er is geen eenvoudig antwoord. Laat staan een antwoord dat zich in een blog van hooguit vijfhonderd woorden laat vangen.

In geval van mijn broer zal ik nooit weten of hij er nog was geweest als hij zich had geuit. Misschien. Ook zal ik nooit weten of hij nog zou leven als hij na zijn aanmelding bij de GGZ niet drie maanden had hoeven wachten. Wie weet.

Zodra je boek is uitgegeven is, is het niet meer van jou. Dat hoorde ik een schrijver ooit zeggen; ik ben helaas vergeten welke. Misschien is dat wat ik nu voor het eerst ervaren heb. Lezers halen uit mijn boek wat ze eruit halen, daar heb ik geen invloed op. En dat mag. Dat doe ik zelf ook als ik een boek lees.

Des te dankbaarder ben ik voor alle reacties van mensen die zeggen dat ze zich herkennen in mijn verhaal, dat het hen tot troost en steun is. Daar doe ik het voor.

Mijn boek is vandaag ruim vier weken oud. Het stof van alle aandacht begint neer te dwarrelen maar ik krijg nog elke dag reacties. En niet de minste. Mag ik even?

‘Ik heb het boek in 1 ruk uitgelezen. Heel herkenbaar en ook zelfs fijn om te lezen wanneer je (bijna) hetzelfde hebt meegemaakt. Vlot geschreven, op stukken ontroerend en soms ook heel humoristisch.’

‘Uit de zorgvuldig gekozen woorden spreekt zoveel gevoel en emotie, maar zonder dat het een ‘zielig’ verhaal wordt.’

‘Ik ben heel blij dat dit boek is geschreven. Kon voorheen nog geen boeken vinden over dit onderwerp vanuit een broer/zus perspectief. Een boek waar ik 8 jaar geleden naarstig naar op zoek was, en niet kon vinden, is nu geschreven. Het heeft me weer een stapje verder geholpen in mijn eigen rouwproces.’

‘Ik vond het erg indrukwekkend en goed geschreven. Dit is het eerste boek waarbij ik zowaar emotioneel werd.’

‘De woorden, de context, de lading… het pakt je vast en laat niet los. Het boek dat je nooit had willen schrijven maar waar je retetrots op mag zijn.’

‘Ontzettend waardevol dat jij jouw verhaal op papier hebt gezet. Ik weet zeker dat je daar anderen mee steunt. Het is fijn om zoveel te herkennen. Al is fijn een ongepast woord, ik gun werkelijk niemand deze narigheid.’

En nagenoeg iedereen zegt het boek in één ruk, in één adem, in één keer (iemand had zelfs het badwater koud laten worden) uitgelezen te hebben. En ook zeggen alle lezers tot nu toe dat ze hebben gehuild én gelachen. Ik krijg woorden als respect, moedig, openhartig en kwetsbaar in royale hoeveelheden toegeworpen. Echt, ik weet soms niet wat ik moet zeggen op al die positieve, warme reacties. Als er al negatieve kritieken zijn, dan hebben ze mij (nog?) niet bereikt.

Zeker, ik ben trots op mijn boek en alle aandacht die het krijgt. Hoe ongemakkelijk het soms ook voelt om zo in de belangstelling te staan. Maar dat ongemak moet ik terzijde schuiven want aandacht voor mijn boek betekent dat ik meer mensen bereik die wellicht iets aan mijn verhaal hebben. En meer aandacht vergroot ook mijn bijdrage aan het beter bespreekbaar maken van zelfdoding, depressie en angsten.

Misschien dat ik na mijn eerste ervaringen met de media nooit meer een journalist spreek, maar voor de zekerheid ga ik volgende week woensdag een mediatraining volgen.

Ter voorbereiding kreeg ik onder andere deze opdracht toegestuurd:
Welke vraag van een journalist vrees je het meest?

Hoe heeft hij het gedaan? dingt in ieder geval mee naar de prijzen.

De foto’s van de boekpresentatie zijn gemaakt door Janneke van der Pol. Check haar mooie website. Meer foto’s van haar hand volgen weldra op deze site!

‘Hoe heeft hij het gedaan?’
Mijn blik gaat van het gezicht van de verslaggever via de punt van mijn schoenen naar het appartement van Koen, waar we voor staan. Ik had me voorgenomen het hier niet over te hebben.
‘Dat wil ik wel vertellen, maar ik wil het liever niet in de krant.’ Ik baal van mijn halfzachte antwoord.
‘Maar het staat toch ook in je boek?’
‘Jawel, maar dat vind ik iets anders. Er schijnen mediarichtlijnen te zijn die zeggen dat je details over de zelfdoding beter niet kunt publiceren omdat dit suïcidale mensen op ideeën kan brengen.’ Die richtlijnen kent de journalist niet.

De journalist dringt aan. Ik vertel het. Hij wil weten hoe ik het in mijn boek terug laat komen. Ik leg het uit. De journalist vindt het mooi beschreven en wekt de indruk er toch iets over in zijn artikel te gaan opnemen. Ik besluit het op dat moment te laten rusten en er later, als we naar het kantoor van de krant gaan, op terug te komen.
In een kamer naast de grote redactieruimte praten we verder. Na afloop vraag ik of ik het artikel voor plaatsing mag lezen. Dat kan niet, is de toelichting. Dit keer dring ik aan. De journalist zegt erover na te denken. Ik heb direct een les geleerd: als ik nog een keer geïnterviewd word voor een krant, maak ik eerst afspraken voor ik de journalist al het materiaal in de schoot werp. De volgende dag krijg ik een appje van de journalist dat het conceptartikel in mijn mailbox zit en of ik zeer snel wil reageren. Aldus geschiedt en ik hoef gelukkig geen moeite te doen om de manier waarop Koen uit het leven is gestapt uit het artikel geschrapt te krijgen, omdat het er niet in staat.

Enkele dagen later word ik geïnterviewd voor de nationale radio. De geleerde les zoemt door mijn hoofd als ik wederom met een verslaggever voor Koens appartement staat.
‘Je zult nu vast terugdenken aan hoe hij overleden is. Is het relevant voor het verhaal hoe hij het gedaan heeft?’
‘Nee, dat is niet relevant. Het staat wel in mijn boek maar ook daarin krijgt het niet meer aandacht dan noodzakelijk.’
Ik benoem opnieuw het bestaan van de mediarichtlijnen, die ook voor deze verslaggever onbekend zijn. Hij respecteert mijn antwoord. Het gesprek gaat voort en ik merk dat hij oprecht geïnteresseerd is. De vragen zijn direct maar daar heb ik geen moeite mee, mede omdat ze anders zijn dan de vragen die ik tot nu toe van mensen uit de media heb gehad. Dat waardeer ik.

Als de opname klaar is, praten we na. Mooi hoe zo’n thema tot bijzondere en open gesprekken leidt terwijl de verslaggever en ik elkaar tot een uur daarvoor nog nooit hadden ontmoet. Tot mijn aangename verrassing oppert de verslaggever de suggestie om aan het eind van het item een mededeling op te nemen over waar mensen terecht kunnen voor hulp als ze suïcidaal zijn. ‘De eindredacteur beslist daarover, niet ik, maar ik zal kijken of het me lukt.’

Later die middag, rond de klok van kwart over vijf, zit ik samen met een collega nog achter de computer.
‘Hoe laat komt jouw interview eigenlijk op de radio?’
‘Over 5 minuten.’
‘Dan neem ik een trein later! Luisteren we samen, vind ik leuk.’

Even later horen we het interview dat diezelfde ochtend is opgenomen. Het eindresultaat stemt mij tevreden, niet in de laatste plaats omdat die ene mededeling over waar mensen hulp kunnen krijgen, de radio-uitzending gehaald heeft. Les twee: de ene verslaggever is de andere niet.